Gangrena (zgorzel gazowa) to ciężka choroba związana zzakażeniem tkanek, najczęściej bakterią Clostridium perfrigens. Powoduje szybkie narastanie objawów – bólu, obrzęku ipęcherzy zkrwotoczną zawartością wmiejscu zranienia i– nieleczona – prowadzi wszybkim czasie do zgonu. Choroba nie przenosi się między ludźmi.
Co to jest gangrena (zgorzel gazowa) ijakie są jej przyczyny?
Gangrena (zgorzel gazowa) jest chorobą zakaźną wywoływaną bakterie zrodzaju Clostridium głównie przez szczepy bakterii Clostridium perfringens (laseczki zgorzeli gazowej) produkujące określone toksyny ienzymy. Gangrena (zgorzel gazowa) to proces zapalny przebiegający zmartwicą mięśni itkanki łącznej zwytworzeniem gazu. Gangrena (zgorzel gazowa) prowadzi do przedostawania się toksyn bakteryjnych do krwi, czego konsekwencją jest wstrząs toksyczny prowadzący do śmierci. Laseczka zgorzeli gazowej wytwarza przetrwalniki, które są powszechnie obecne wglebie, wkurzu domowym.
Rezerwuarem bakterii jest przewód pokarmowy zwierząt, skąd zodchodami przedostaje się do ziemi. Do zakażenia dochodzi wwyniku zanieczyszczenia rany przetrwalnikami bakterii. Laseczka zgorzeli gazowej rozwija się wśrodowisku ubogim wtlen, dlatego dobrze rozwija się wranach głębokich, zanieczyszczonych bakteriami zużywającymi tlen. Bakteria ta wytwarza liczne toksyny ienzymy, które warunkują inwazję tkanek, zwiększają przepuszczalność naczyń ipowodują rozpad komórek krwi. Laseczka Clostridium perfringens może być również przyczyną zakażeń szpitalnych. Niektóre szczepy Clostridium perfringens stanowić mogą fizjologiczną florę przewodu pokarmowego człowieka. Określone typy Clostridium perfringens mogą powodować zatrucia pokarmowe.
Okres wylęgania wynosi 2–3 dni, ale może wynosić tylko 6godzin. Opisano przypadki nawracającej zgorzeli gazowej. Przetrwalniki C. perfringens mogą przetrwać wtkankach nawet 20 lat po wystąpieniu zgorzeli gazowej iw przypadku niewielkich zranień, sprzyjających powstaniu warunków beztlenowych, mogą stać się przyczyną ponownego zachorowania. Choroba nie przenosi się pomiędzy ludźmi.
Częstość występowania gangreny (zgorzeli gazowej)
Laseczka zgorzeli gazowej występuje na całym świecie. Przetrwalniki są powszechnie obecne wśrodowisku. WPolsce corocznie rejestruje się około 20 przypadków zatruć pokarmowych spowodowanych Clostridium perfringens. Gangrena (zgorzel gazowa) to najcięższa postać zakażenia Clostridium perfringens. Gangrena (zgorzel gazowa) nie jest częstym zakażeniem. WUSA rejestruje się około 1000 przypadków rocznie. WPolsce dokładne dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na zgorzel gazową nie są dostępne.
Zgorzel gazowa rozwija się najczęściej jako powikłanie ciężkiego urazu, wtrakcie którego doszło do zabrudzenia rany ziemią lub innymi ciałami obcymi zawierającymi przetrwalniki C. perfringens. Pomimo częstego zanieczyszczenia ran przez C. perfringens do rozwoju zgorzeli gazowej dochodzi jedynie w1–2% przypadków. Sporadycznie zgorzel gazowa może wystąpić bez widocznego zranienia.
Czynniki ryzyka zakażenia:
- urazy zzanieczyszczeniem rany ziemią lub odchodami,
- zabiegi chirurgiczne wobrębie jamy brzusznej (głównie przewodu pokarmowego, pęcherzyka żółciowego idróg żółciowych).
Ryzyko rozwoju zgorzeli gazowej jest większe, gdy występują czynniki zmniejszające ilość tlenu wtkankach: zakażenie ran florą mieszaną (różnymi szczepami bakterii), niedokrwienie (m.in. wprzebiegu cukrzycy, oparzeń, choroby nowotworowej).
Objawy gangreny (zgorzeli gazowej)
Okres wylęgania objawów od chwili zakażenia rany bakterią wynosi zazwyczaj 2–3 dni, chociaż faktycznie może się wahać od 1godziny nawet do kilku tygodni, co jest związane zszybkością namnażania się bakterii wwarunkach ograniczonego dostępu tlenu wranie. Wczesne objawy są bardzo skąpe.
W miejscu zranienia pojawia się nagły, ostry ból odużym natężeniu. Wobrębie rany pojawia się wysięk omdłym słodkim zapachu oraz cechy stanu zapalnego: ból, zaczerwienienie itwardy obrzęk. Następnie dochodzi do zakrzepów drobnych naczyń krwionośnych, pojawiają się cechy martwicy tkanek wpostaci bordowofioletowych przebarwień, pęcherze wypełnione brązowoczarną treścią. Zmiany martwicze wobrębie tkanki podskórnej imięśni szerzą się zprędkością około 2cm/godzinę.
Przy ucisku wobrębie rany wyczuwalne są podskórne trzeszczenia pęcherzyków gazu wytwarzanego przez bakterie. Po kilku godzinach do objawów tych dołączają gorączka, wymioty, bóle brzucha iniekiedy krwista biegunka. Wbadaniu przedmiotowym lekarz może stwierdzić oprócz typowych zmian wtkankach przyrannych, przyspieszone tętno, obniżone ciśnienie tętnicze, zasinienie skóry spowodowane niedotlenieniem organizmu, zaburzenia świadomości. Toksyny produkowane przez Clostridium perfringens przedostają się do krwi. Konsekwencją toksemii jest uszkodzenie narządów wewnętrznych iwstrząs, który może doprowadzić do zgonu wciągu 12 godzin od początków objawów.
Kiedy należy wezwać pomoc?
W przypadku wystąpienia objawów zgorzeli gazowej należy natychmiast zgłosić się do szpitala. Choroba postępuje bardzo szybko. Zazwyczaj stan chorego jest na tyle poważny, że wymaga wezwania pogotowia ratunkowego.
Rozpoznanie gangreny (zgorzeli gazowej)
Lekarz stawia podejrzenie zgorzeli gazowej na podstawie wywiadu wskazującego na narażenie na zakażenie Clostridium perfringens oraz badania pacjenta. Podejrzenie zgorzeli gazowej wymaga niezwłocznego rozpoczęcia odpowiedniej antybiotykoterapii ileczenia wspomagającego. Zuwagi na szybki postęp choroby, hodowla mikrobiologiczna bakterii nie ma znaczenia dla decyzji orozpoczęciu leczenia. We wstępnym badaniu mikrobiologicznym wydzieliny zrany wykrywa się laseczki ibakterie oinnej morfologii. Dodatni wynik badania na obecność jednej ztoksyn Clostridium wpłynie wysiękowym zrany lub we krwi potwierdza rozpoznanie. Zawsze konieczne jest wykonanie dodatkowych badań krwi zoceną wydolności oddechowej oraz funkcji serca, nerek iwątroby. Wbadaniach radiologicznych zajętych kończyn lub tułowia widoczne są pęcherzyki gazu zlokalizowane wtkankach miękkich.
Leczenie gangreny (zgorzeli gazowej)
Zasadnicze znaczenie wterapii zgorzeli gazowej ma
- jak najszybsze chirurgiczne opracowanie rany,
- usunięcie martwiczych tkanek oraz
- niezwłoczne zastosowanie antybiotyków.
Zastosowanie wleczeniu zgorzeli gazowej może mieć również leczenie tlenem pod wysokim ciśnieniem (terapia hiperbaryczna), zwłaszcza wzgorzeli gazowej zlokalizowanej wobrębie tułowia. Zazwyczaj chory wymaga hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii ileczenia podtrzymującego funkcje życiowe. Leczenie zgorzeli gazowej jest wielotygodniowe.
Gangrena jest bardzo niebezpieczną chorobą. Śmiertelność wnieleczonej zgorzeli gazowej wynosi 100%. Wprzypadku zastosowania odpowiedniego leczenia (antybiotyki, leczenie hiperbaryczne tlenem) współczynnik śmiertelności spada do 20–40%. Szczególnie niebezpieczne są ogniska zakażenia zlokalizowane wobrębie tułowia wporównaniu zzakażeniem zlokalizowanym na kończynach. Choroba, którą udało się wyleczyć, zazwyczaj pozostawia po sobie trwałe kalectwo wpostaci zniekształceń ciała lub amputacji zajętych procesem chorobowym kończyn.
Gangrena (zgorzel gazowa) jest jedną zbardzo wyniszczających chorób. Chory, który przeżył zgorzel gazową wymaga długotrwałej rehabilitacji oraz rekonstrukcyjnych zabiegów chirurgicznych.
U chorych, którzy przebyli zgorzel gazową oniejasnym punkcie wyjścia lekarz może zlecić dodatkowe badania, ponieważ może ona się wiązać zchorobą nowotworową przewodu pokarmowego lub krwi.
Nie ma szczepionki przeciwko zgorzeli gazowej.
